Skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od szybkości oraz trafności diagnozy. Niekiedy zdarza się, że podstawowe badania, takie jak USG czy tomografia komputerowa nie wystarczają do tego, aby precyzyjnie określić charakter dolegliwości, na którą skarży się pacjent lub która została wykryta w trakcie badania. W takich sytuacjach konieczne jest wykonanie badań dodatkowych, które pozwolą na uzyskanie znacznie dokładniejszego obrazu zmiany. Jednym z nich jest biopsja wykorzystywana w szczególności w diagnostyce nowotworów i stanów przedrakowych. W niniejszym artykule odpowiadamy na pytanie, co to jest biopsja, a także wskazujemy, kiedy należy przeprowadzić takie badanie oraz wyjaśniamy, w jaki sposób ono przebiega.
Co to jest biopsja?
Biopsja jest specjalistyczną metodą diagnostyczną polegającą na pobraniu materiału tkankowego ze zmian w celu potwierdzenia lub wykluczenia ich nowotworowego charakteru. W zależności od typu i umiejscowienia zmiany oraz dostosowanego do niej rodzaju biopsji, materiał pobierany jest w formie wycinka lub aspiracji, tj. zasysania, a następnie badany za pomocą mikroskopu. W przypadku wielu nowotworów biopsja jest warunkiem postawienia właściwej diagnozy.
Biopsja – rodzaje
Wyróżnić można następujące rodzaje biopsji:
• biopsja cienkoigłowa – polega na pobraniu materiału cytologicznego (w postaci komórek) i ocenie, czy w danym przypadku zachodzi proces chorobowy. Badanie polega na aspiracji komórek z badanej tkanki za pomocą strzykawki z igłą. Następnie materiał umieszczany jest w pojemniku z płynem utrwalającym i przesyłany do oceny histopatologicznej. Biopsja cienkoigłowa jest wykorzystywana np. w diagnostyce czerniaka, raka piersi czy raka tarczycy. Ten typ biopsji jest szybki i nie wymaga znieczulenia, bowiem zabieg nie jest bolesny.
• biopsja gruboigłowa – zabieg polega na pobraniu materiału tkankowego (nie zaś, jak w przypadku biopsji cienkoigłowej, wyłącznie materiału cytologicznego w postaci komórek). Dzięki temu ta metoda diagnostyczna pozwala na określenie typu i cech biologicznych ewentualnego nowotworu. Biopsję gruboigłową wykonuje się za pomocą stosunkowo grubej igły (o średnicy około 3 mm) przy wykorzystaniu znieczulenia miejscowego. Z zabiegu korzysta się np. w diagnostyce raka piersi czy mięsaków tkanek miękkich.
• biopsja otwarta – polega na usunięciu części bądź całości nieprawidłowego obszaru komórek w trakcie zabiegu chirurgicznego. Wyciętą zmianę lub jej fragment wysyła się następnie do badania histopatologicznego. Biopsję chirurgiczną przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym bądź ogólnym. Jest ona stosowana m.in. w diagnostyce nowotworu piersi czy węzłów chłonnych.
Biopsja – wskazania i przeciwwskazania
Biopsję wykonuje się najczęściej wówczas, gdy w badaniu fizykalnym bądź obrazowym uwidocznione zostaną niepokojące zmiany w postaci guzów, torbieli, polipów czy powiększonych węzłów chłonnych. Zmiany te mogą świadczyć o występowaniu choroby nowotworowej. Należy zaznaczyć, że biopsja jest badaniem uniwersalnym w takim sensie, że wykorzystuje się ją w diagnostyce chorób różnych narządów. Z tego względu wskazania do biopsji będą różnić się w zależności od dolegliwości pacjenta. Zabieg biopsji jest bezpieczny – występuje niewiele przeciwwskazań do jego przeprowadzania. Oprócz braku zgody pacjenta należą do nich brak współpracy z lekarzem, zaburzenia krzepnięcia krwi czy skaza krwotoczna.
Biopsja – badanie uniwersalne
Zasadniczo przygotowanie do badania i sam zabieg zależą od rodzaju biopsji i dolegliwości pacjenta. Zabieg może być przeprowadzany zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i w trakcie leczenia w szpitalu. Przed biopsją konieczna jest konsultacja z lekarzem, który zdecyduje o przebiegu badania. Ważne, aby udzielić lekarzowi informacji o aktualnym stanie zdrowia oraz przyjmowanych lekach – w szczególności tych, które rozrzedzają krew i wpływają na jej krzepliwość.
Biopsja w ginekologii – diagnostyka chorób jajników i szyjki macicy
Biopsja jest wyjątkowo przydatną metodą diagnostyczną chorób ginekologicznych. Za jej pomocą można w szczególności ocenić zmiany występujące na jajnikach oraz w obrębie szyjki macicy. W przypadku chorób jajników, do których należą guzy i torbiele, lekarz wykonuje najczęściej biopsję cienkoigłową celowaną BACC. Jej wykonanie jest każdorazowo poprzedzone innymi badaniami obrazowymi, takimi jak USG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, które mają na celu dokładne określenie lokalizacji oraz wielkości zmiany, natomiast biopsja służy zweryfikowaniu jej łagodnego bądź złośliwego charakteru. W trakcie badania ginekolog przemywa miejsce wkłucia igły, tj. podbrzusze (aby wyeliminować ryzyko jego zanieczyszczenia), a następnie wprowadza igłę biopsyjną i pobiera materiał do badania histopatologicznego. Zabieg trwa krótko, a po jego wykonaniu zakładany jest opatrunek. W przypadku biopsji otwartej następuje wycięcie całości lub części guza podczas operacji, a następnie wykonuje się jego badanie histopatologiczne. Biopsja to w zasadzie jedyna metoda, która pozwala na szybką i dokładną ocenę zmiany, a więc wykluczenie bądź potwierdzenie jej nowotworowego charakteru.
Biopsja szyjki macicy
Nieprawidłowości w szyjce macicy mogą być związane z obecnością komórek nowotworowych czy zarażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), bowiem niektóre jego typy stanowią czynnik ryzyka w powstawaniu raka szyjki macicy. Przyjmuje się, że proces kancerogenezy (przemiany zdrowych komórek w nowotworowe) zajmuje w tym przypadku od 5 do 10 lat. Oprócz tego, biopsje wykonuje się w celu uzyskania szerszego obrazu brodawek narządów płciowych i polipów, które należą do nienowotworowych narośli w obrębie szyjki macicy. W przypadku niepokojących zmian w obrębie szyjki macicy, w zależności od jej charakteru, rozmiarów i umiejscowienia, wykonuje się jeden z trzech rodzajów zabiegu, mający na celu zaklasyfikowanie zmiany jako łagodnej lub złośliwej. Biopsja sztancowa polega na pobraniu materiału za pomocą tzw. kleszczy do biopsji, natomiast konizacja to wycięcie dużych fragmentów tkanki z wykorzystaniem skalpela lub lasera. Łyżeczkowanie szyjki macicy wykonuje się poprzez pobranie materiału specjalnym narzędziem z końcówką w kształcie małej łopatki bądź haczyka. Pobrany materiał poddaje się weryfikacji histopatologicznej.
W kontekście tego, szczególnie istotna wydaje się troska o natychmiastową weryfikację niepokojących zmian zarówno jajnika, jak i tych zlokalizowanych w obrębie szyjki macicy. Uzyskane w tej metodzie badania informacje ułatwiają diagnoście zaklasyfikować zmianę jako tę o łagodnym lub złośliwym charakterze, a tym samym pozwalają na wdrożenie właściwego leczenia. Odpowiednio szybko przeprowadzony proces diagnozy oraz leczenia często ratuje zdrowie i życie.
